Verstopping? Traagwerkend darmstelsel!
door Maryo van den Berg

VERSTOPPING 

Symptomen: het konijn heeft steeds minder eetlust, de keutels worden kleiner en minder, of er komen geen keutels meer. In het begin hoeft het konijn zich nog niet ziek te gedragen, je merkt niet veel aan het gedrag.

HOE ONTSTAAT EEN VERSTOPPING

Over het algemeen wordt een verstopping veroorzaakt doordat het darmstelsel te traag werkt. De reden van een te traag werkend darmstelsel is meestal een tekort aan vezels in de voeding. Ook gebitsproblemen kunnen een reden zijn van minder goed eten en als gevolg daarvan het trager werken van de darmen. Pijn vanwege gebitsproblemen geeft namelijk stress die de darmbeweging direct vertraagt. Wanneer de darmen te traag werken kan, vooral in de ruiperiode, overmatig opgelikt vachthaar de boel gaan stagneren. Behalve haar kunnen er nog andere redenen van stoornissen in het maagdarmstelsel zijn, zoals een gehele of gedeeltelijke blokkade door onbekend materiaal (bijv. stukjes tapijt, karton), verklevingen na operaties, darmparasieten en vergiftiging (bijv. lood). Het is belangrijk uw konijn goed door uw dierenarts te laten onderzoeken (evt. rontgenfoto) om precies te weten wat er aan de hand is en de behandeling hierop af te stemmen.

WAT GEBEURT ER

Als de darmbeweging te traag is, blijft het voedsel te lang in de maag.  Het konijn heeft een vol gevoel in de maag en wil niet of nauwelijks meer eten, daardoor gaan de darmen nog langzamer bewegen, of vallen stil. Het konijn stopt nu met eten en vaak ook met drinken. Het lichaam heeft toch vocht nodig, en ontrekt dat nu onder meer aan de onverteerde voedselbestanddelen die in de maag aanwezig zijn. Hierdoor kan de voedselmassa in de maag uitdrogen en veranderen in een massieve, stevig vastklevende massa, die niet in beweging te brengen is. Bij het voedsel wat zich nog in de darmen bevindt gebeurt precies hetzelfde.  

SYMPTOMEN VAN EEN TRAAGWERKEND DARMSTELSEL

De symptomen van een te traag werkend darmstelsel zijn steeds kleiner wordende keutels, terwijl de hoeveelheid doorgaans sterk vermindert. Aan het gedrag van het konijn valt nog niet veel te merken: het is opgewekt en levendig en wil nog steeds kranten scheuren of aan dingen knagen. Wel zal meestal de eetlust afgenomen zijn of wordt het voedsel met lange(re) tussenpozen gegeten. Op een gegeven moment worden de keutels piepklein en blijven tenslotte uit; op dit punt eet het konijn nauwelijks of helemaal niet meer. Mogelijk verschijnen er af en toe nog wat zachte, puddingachtige keutels. Het uitblijven van de keutels betekent dat de darmen niet meer bewegen; het traagwerkende darmstelsel is uitgemond in darmstilstand ofwel darmimmobiliteit. Aan deze toestand moet snel iets gedaan worden want anders zal het dier snel erg ziek worden en sterven.  

VERSTOPPING: DE BEHANDELING 

Er kan onderscheid gemaakt worden tussen een beginnende en een volledige verstopping, en beide hebben een verschillende aanpak nodig.  

Beginnende verstopping
De typische symptomen van een beginnende verstopping zijn dat de keutels steeds kleiner worden en het aantal wordt (meestal) steeds minder. De keutels zijn hard (uitgedroogd) en hebben vaak grillige vormen en/of kunnen als een kettinkje aan elkaar zitten. Het konijn heeft op dit punt al vaak een verminderde eetlust of doet langer over het eten (eet in etappes). Verder is niet echt afwijkend gedrag te zien.
Het is belangrijk dat een konijn met een beginnende verstopping veel vochtige vezels te eten krijgt om de darmwerking te versnellen, dus veel hooi en nat gemaakt groenvoer. Droogvoer kan nu beter tijdelijk achterwege gelaten worden. Let op dat je konijn goed blijft drinken, anders moet extra vocht gegeven worden; dit doe je al enigszins door het groenvoer nat aan te bieden.
Wanneer je konijn te weinig eet kan hij beter al wat bijgevoerd worden met hoogvezelig dwangvoer, zoals Recovery. Een pijnstiller is nuttig om je dier in een zo optimaal mogelijke conditie te houden.
Geef daarbij driemaal daags (door het voedsel) een enzym dat helpt het voedsel in het maagdarmstelsel af te breken.  Hiervoor kun je Prozyme gebruiken, dit is te koop in het winkeltje van BunnyBin

- Eventueel kun je, in plaats van Prozyme, vers geperst ananassap gebruiken. Geef nooit sap uit pak of blik of iets dergelijks, dit bevat namelijk niet (meer) de nodige enzymen. Sap uit pak of blik kan zelfs door het suikergehalte voor grotere problemen zorgen, zoals een gasbuik. Er zijn ook papaya enzym tabletten tegen haarballen bij katten in de handel, die voor dit doel te gebruiken zijn wanneer vaststaat dat het probleem door haaroverlast veroorzaakt werd. Je kunt deze een paar maal per dag als snoepje geven.

Het is zinvol om een laxeermiddel te geven. Hiervoor kun je het beste kiezen voor middelen op basis van lactulose, zoals Tractonorm of Laxatract. Deze middelen hebben geen schadelijk effect op de darmwand en zijn osmotisch, dat wil zeggen dat ze vocht aantrekken. Hierdoor wordt de darminhoud smeuiig maar krijgt ook meer massa, waardoor de darmbeweging gestimuleerd wordt. Het is nodig dat een konijn dat deze laxeermiddelen krijgt voldoende eet en vooral drinkt, desnoods door middel van dwang. Beter kun je geen middelen geven op basis van vaseline (zoals Laxapast) en ook geen paraffine, want deze middelen tasten bij langer gebruik de darmwand aan.
De dosering van Tractonorm en Laxatract mag 3x daags ca. 1 ml. per kg. lichaamsgewicht zijn.

Wanneer de darm niet pijnlijk opgezwollen is, is het nodig om een darmstimulerend middel te geven zoals Metocloral drops (of Primperan) of Cisaral drops.
* Metocloral drops stimuleert de maag om zich sneller te legen in de darmen, waardoor hopelijk de darmen steviger gaan bewegen en de blokkade meegevoerd wordt. Het beste kan dit om te beginnen per injectie toegediend worden (Primperid, door dierenarts). Daarna wordt het thuis oraal, dus via de mond, gegeven
* Cisaral drops zorgt direct dat het onderste deel van de darm gestimuleerd wordt om te bewegen.
- De dosering van beide middelen is 0,5 ml. per kg. lichaamsgewicht elke 6 uur, later af te bouwen naar elke 12 uur.

Nazorg bij beginnende verstopping
Zodra de keutels groter en talrijker worden, kun je het laxeermiddel minderen of achterwege laten. Het is verstandig minimaal éénmaal daags enzymen te blijven geven. Ook het darmstimulerende middel blijf je geven, hoewel je het aantal doseringen per etmaal voorzichtig af kunt bouwen.
Droogvoer nog steeds niet geven, of zeer minimaal. Hooi en vochtig groenvoer moeten hun goede werk doen in de darmen, en deze blijven aanzetten tot een stevige beweging.
Worden de keutels toch weer kleiner en minder in aantal, dan is een laxeermiddel nog nodig. Pas als je konijn weer normaal keutelt, dus wanneer de keutels groot, talrijk, rond van vorm en niet uitgedroogd zijn, en het dier een uitstekende eetlust heeft, is het gevaar van een verstopping voorbij. Nu kun je stoppen met alle medicatie.

Volledige verstopping
Bij volledige verstopping komen er geen keutels meer. Konijnen met een volledige verstopping willen niet meer eten, en zullen zeker gedwangvoerd moeten worden.
Door nat dwangvoer en enzymen wordt de verstopping hopelijk afgebroken, danwel doorgevoerd. Het beste is om in dit stadium eerst voeding met juist weinig of geen vezels te geven, zodat er geen kans is dat de door vocht opgezwollen vezels blijven steken, waardoor de blokkade zou vergroten. Voedingsmiddelen zoals babyvoeding tot zes maanden, bijv. wortelhapje (supermarkt), Juvenile (dierenarts) en Convalescence support (dierenarts) zijn geschikt.

Het beste kun je 8 tot 10 maal per etmaal kleine beetjes dwangvoer geven (5-15 ml, afhankelijk van de grootte van je konijn: Vlaamse reus of dwergkonijn). Het dunne dwangvoer houdt de verstopping zacht en kan er hopelijk langs, om de darminhoud te vergroten, waardoor de darmen in beweging blijven.
Om uitdrogingsgevaar tegen te gaan kan het dwangvoer het beste worden aangemaakt met een elektrolytische oplossing, ofwel ORS-preparaat (een mengsel van glucose en zout, ook zelf te maken, zie hieronder) bij de dierenarts verkrijgbaar. Als je konijn niet of nauwelijks drinkt, moet het extra vocht toegediend krijgen, zodat de maagdarminhoud zacht blijft. Het beste kan een elektrolytische oplossing gegeven worden.

Een konijn heeft per etmaal minstens 50 ml. water per kg lichaamsgewicht nodig, wanneer het konijn niet genoeg wil/kan drinken is het nodig dat de dierenarts onderhuids vocht toedient. Een konijn met vochttekort wordt slap en apathisch.

Verdere behandeling bij volledige verstopping
De laxeermiddelen, enzymen, pijnstiller en darmstimulerende middelen zullen op precies dezelfde manier ingezet moeten worden als beschreven is bij een dreigende verstopping, mits de darm niet opgezwollen en pijnlijk is. Het is verder zinvol om vitamine B-injecties te laten geven om de tekorten aan te zuiveren die ontstaan door het niet eten van de blindedarmkeutels. Let wel: vit.B werkt alleen in "familieverband", er dient dus beslist een vit.B-complex gegeven te worden waar de vit.B12 in voorkomt.

Dwangvoer
Wanneer er weer keutels komen, ook al zijn ze piepklein en misvormd, kan begonnen worden met het dwangvoeren van vezelig voer. Het speciaal voor konijnen ontwikkelde Supreme Science Recovery (dierenarts) is hiervoor uitstekend geschikt. Dit voer bevat 20% vezels en toegevoegde prebiotica en elektrolyten. Nog een geschikte biks om in dit geval te dwangvoeren is Supreme Science Selective, een zeer hoogvezelige en lichtverteerbare biks. Dit voer bevat ook prebiotica, en is zowel bij dierenarts als dierenzaak te koop. De biks zal voor het doel geweekt en fijngemaakt moeten worden. Ook papaya en pompoen bevatten veel vezels, en kunnen in het dwangvoer verwerkt worden. Omdat vezels de opening van een injectiespuitje zonder naald verstoppen, is voor het voeren van vezelig dwangvoer een spuit met een veel wijdere opening nodig, maar deze is in veel gevallen moeilijk te bemachtigen. Beter kun je een 1 ml. spuitje nemen en hier het tuitje afsnijden vlak voor de ronding waar het spuitje wijd wordt. Zo heb je een wijd gat waar vezeldwangvoer goed doorheen gaat, terwijl het spuitje nog steeds dun genoeg is om tussen de lippen van een onwillig konijn te stoppen.

Als het voeren niet lukt adviseer ik je om even naar www.vrijkonijn.nl gaan. Je krijgt daar uitleg over het dwangvoeren en je ziet dan hoe je een konijn dat niet meewerkt in kunt pakken in een handdoek. De meeste konijnen worden op die manier erg gewillig. De foto's zijn heel erg duidelijk. Belangrijk is dat de handdoek strak genoeg zit zodat het konijn zich niet kan losworstelen, maar niet zo strak om de nek dat het dier het benauwd krijgt.

Gas tijdens verstopping
Zowel bij dreigende verstopping als bij volledige verstopping is het gevaar van gasvorming in maagdarmstelsel niet denkbeeldig. Doordat het voedsel te lang in het maagdarmstelsel blijft, krijgen pathogene bacteriën de kans om de massa in maag en/of darmen te laten gisten. Hier moet goed op gelet worden, bij het geringste vermoeden van gas zal een antigasmiddel gegeven moeten worden. In feite kun je beter preventief een paar maal per dag het antigasmiddel Equate geven, of Infacol. Deze middelen bevatten de werkzame stof simeticon, een ander antigasmiddel mag niet bij konijnen gebruikt worden. Zie voor wijze van gebruik het artikel gas bij konijnen.

Geef elke dag een probiotica, om de darmflora te helpen in evenwicht te blijven. Hiervoor kun je bijv. Protexin gebruiken, bij dierenarts te koop, of Bene-bac bird & reptile, o.a. bij www.medpets.nl te koop.

Het is zelden nodig om antibiotica te gebruiken, vaak zorgen deze zelfs voor een verdere verstoring van het al zo geteisterde darmstelsel. Dus geef liever geen antibioticum 

Voorkomen is beter dan...
De kans op een verstopping wordt een stuk kleiner als het dier zoveel mogelijk vezels aangeboden krijgt, dus groenvoer en veel hooi, zo min mogelijk droogvoer en dagelijks volop vers water. Vezels en vocht zorgen voor een optimale darmwerking. Ook veel lichaamsbeweging stimuleert de darmbeweging. Verder moet tijdens de ruiperioden veel geborsteld worden, zodat het konijn zo min mogelijk haar oplikt.